Internet jest dziś naturalną częścią codzienności dzieci. Umożliwia zdobywanie wiedzy, rozwijanie pasji i utrzymywanie kontaktów z rówieśnikami, ale też dobrą zabawę. Jednocześnie staje się przestrzenią pełną zagrożeń – od cyberprzemocy i uzależnień po dostęp do treści, które mogą poważnie zaszkodzić rozwojowi najmłodszych. Coraz częściej zarówno rodzice, jak i nauczyciele stają przed pytaniem: jak skutecznie chronić dzieci w sieci, nie pozbawiając ich korzyści, jakie daje cyfrowy świat?
Co wiemy o wirtualnej aktywności dzieci?
Raport „Internet dzieci” i raporty NASK pokazują, że młodzi użytkownicy zaczynają swoją przygodę z siecią coraz wcześniej. Średni wiek otrzymania pierwszego smartfona z dostępem do internetu to ok. 8 lat. W grupie wiekowej 7–14 lat aż 85% korzysta z internetu, a spośród nich 96% robi to przez urządzenia mobilne.
Najpopularniejsze są media społecznościowe i platformy streamingowe – dzieci spędzają w nich średnio około dwie godziny dziennie, często w serwisach formalnie przeznaczonych dla osób dorosłych. Aż 51% użytkowników tej grupy ma kontakt z treściami erotycznymi. Równie niepokojące są dane o sekstingu (32,7% nastolatków otrzymało nagie zdjęcia) i cyberprzemocy (44,6% doświadczyło ataków słownych lub ośmieszania w sieci).
Najczęstsze zagrożenia
Cyfrowa przestrzeń stwarza ryzyko uzależnień, ekspozycji na przemoc, manipulację i niebezpieczne relacje. Nadużywanie internetu prowadzi do izolacji, problemów z koncentracją czy zaburzeń snu. Szkodliwe treści – od fake newsów po materiały pornograficzne – mogą wpływać na postawy i emocje dzieci.
Cyberprzemoc, często potęgowana anonimowością, przybiera formy od obraźliwych komentarzy po publikowanie kompromitujących zdjęć. Coraz poważniejszym problemem jest też child grooming – nawiązywanie przez dorosłych relacji z dziećmi w celu ich wykorzystania. Do tego dochodzą niebezpieczne internetowe wyzwania, mowa nienawiści, sekstortion (szantaż seksualny) czy cyberprostytucja. Więcej o takich zagrożeniach można przeczytać w rządowej bazie wiedzy: https://www.gov.pl/web/baza-wiedzy/bezpieczenstwo-twojego-dziecka—zagrozenia.
Jak chronić dzieci?
Skuteczna ochrona zaczyna się od edukacji i budowania zaufania. Rodzice i nauczyciele powinni regularnie rozmawiać z dziećmi o tym, co robią w sieci, uczyć krytycznego myślenia i zasad bezpieczeństwa, takich jak nieudostępnianie danych osobowych czy reagowanie na podejrzane kontakty. Warto ustalać limity czasu spędzanego online oraz zachęcać do aktywności offline. Prowadząc lekcje na temat cyberbezpieczeństwa można korzystać z bogatej bazy wiedzy przygotowanej przez NASK.
Technologia może wspierać te działania, ale ich nie zastąpi. Przykładem jest aplikacja „Bezpieczne Dziecko w Sieci”, która umożliwia m.in. blokowanie obraźliwych treści, kontrolę czasu ekranowego, filtrowanie materiałów i monitorowanie aktywności dziecka zarówno w Wi-Fi, jak i w sieci komórkowej.
Coraz częściej można także natrafić na oferty warsztatów z cyberbezpieczeństwa, które można zamówić dla swojej placówki oświatowej (https://akademiapuchatka.pl/, https://akademiacyberbezpieczenstwa.instytutlema.pl/).
Zakaz smartfonów w szkołach – lek na całe zło?
W Polsce trwa dyskusja nad wprowadzeniem zakazu korzystania ze smartfonów w szkołach. Choć większość społeczeństwa popiera ten pomysł, eksperci z Łukasiewicz – ITECH ostrzegają, że sam zakaz może dawać złudne poczucie bezpieczeństwa. Ministerstwo Edukacji Narodowej stawia więc na profilaktykę i od września 2025 r. wprowadza nowy przedmiot – edukację zdrowotną – obejmującą m.in. higienę cyfrową i bezpieczeństwo w sieci.
MEN przygotowuje też przepisy pozwalające szkołom samodzielnie decydować o zasadach korzystania z telefonów, tak by uwzględniały specyfikę placówki i indywidualne potrzeby uczniów, na przykład problemy zdrowotne, przez które muszą mieć przy sobie urządzenie umożliwiające kontakt z rodzicami. To krok w stronę bardziej elastycznego, systemowego podejścia.
Potrzeba wspólnego działania
Bezpieczeństwo cyfrowe dzieci nie może opierać się wyłącznie na zakazach czy aplikacjach ograniczających dostęp do internetu. Wymaga współpracy rodziców, nauczycieli, technologów, decydentów i samych dzieci. Kluczowe jest połączenie regulacji z edukacją, tworzenie wsparcia dla dorosłych, którzy często sami potrzebują „cyfrowej mapy”, oraz uwzględnianie głosu młodych w projektowaniu rozwiązań.
Potrzebujemy także kultury odpowiedzialności technologicznej, w której twórcy narzędzi są rozliczani nie tylko z funkcjonalności, ale i z wpływu społecznego. Inwestowanie w etyczne standardy projektowania, takie jak Designing for Digital Wellbeing czy Value-Sensitive Design, może pomóc w tworzeniu internetu, który wspiera rozwój, zamiast go hamować.
Tylko wspólne, konsekwentne działania pozwolą zbudować bezpieczny, zrównoważony i włączający świat online dla najmłodszych użytkowników.