Czym właściwie jest fake news? Skrótowo zjawisko to można określić jako niewiarygodną, nieprawdziwą, kłamliwą, wprowadzającą w błąd czy wręcz obraźliwą treść. Fake newsy mają często na celu wywołanie paniki, negatywnych emocji, szerzenie dezinformacji. Jako prymitywna metoda manipulacji, bazuje na niewiedzy odbiorców i ich braku umiejętności wartościowania.
To, co dziś nazywamy fake newsem, nie jest oczywiście niczym nowym, ale możliwości błyskawicznego rozprzestrzeniania się trudnych do zweryfikowania informacji pojawiły się w dobie internetu.
Co należy wiedzieć?
- Podatność na konsumowanie nieprawdziwych informacji zwiększa się w okresach niepewności, np. w czasie pandemii, a obecnie wojny w Ukrainie i w okresach niestabilności na rynkach.
- Wbrew powszechnym opiniom największym źródłem fake newsów nie są social media jako takie, ale nieodpowiedzialne, anonimowe osoby z nich korzystające. Na pewno słyszałeś o różnych teoriach spiskowych. Włącz myślenie – nie daj się nabrać!
- Szybkość rozprzestrzeniania się nieprawdziwych informacji wiąże się z rozwojem i łatwym dostępem do technologii. Możliwości preparowania i emitowania informacji wprowadzających w błąd odbiorców stały się więc niemal nieograniczone.
- Znane są przykłady stron internetowych podszywających się pod marki znanych firm lub banków. Liderzy rynku muszą zwracać uwagę na komentarze/wpisy internautów, które mają na celu zniszczenie reputacji dobrych marek. W takich sytuacjach firmy, które są ofiarą fake newsów, muszą jak najszybciej emitować sprostowania.
Przykład: Poczta Polska w oświadczeniu z 5.09.2023 r. zamieściła na swojej stronie następującą informację: „Odnosząc się do pojawiających się w przestrzeni medialnej nieprawdziwych informacji, dotyczących kondycji Poczty Polskiej, perspektyw jej funkcjonowania oraz trwających rozmów ze stroną społeczną, przedstawiamy stan faktyczny”.
Konsekwencje rozpowszechniania nieprawdziwych informacji
- Negatywny wpływ na działalność firmy, jej kondycję finansową, a nawet doprowadzenie do jej upadku.
- Utrata zaufania do marki (produktu).
- W przypadku firm preparowanie i zamieszczanie w mediach fake newsów wiąże się także z walką konkurencyjną i chęcią zdyskredytowania graczy lub ich produktów w oczach klientów.
- Działalność biznesowa nie jest wprawdzie tak silnie narażona na zagrożenie fake newsami, jak inne sfery, ale można przytoczyć wiele przykładów świadczących o tym, że wprowadzenie w obieg medialny nieprawdziwej informacji może doprowadzić do obniżenia wartości akcji danego przedsiębiorstwa na giełdzie.
Przykład: 8 stycznia 2019 r., dzień przed ważną Konwencją Tesli CES 2019, na Twitterze został opublikowany film pokazujący scenę rzekomego zderzenia autonomicznego samochodu Tesli z robotem. Film stał się bardzo szybko wiralem i jednocześnie pojawiło się wiele komentarzy internautów, analizujących całe zdarzenie. Okazało się, że był on fikcyjnym materiałem, zaaranżowanym zdarzeniem, i nie przedstawiał realnej sytuacji (Tesla w tamtym czasie nie miała w pełni autonomicznego samochodu). Dzięki szybkiej reakcji ze strony koncernu i udowodnieniu fałszerstwa post został usunięty, jednak zmniejszyło się zaufanie do firmy, która stała się ofiarą manipulacji. Drugą prawdopodobną konsekwencją był gwałtowny spadek cen akcji poszkodowanej Tesli w dniu emisji tweeta.
Jak możesz się bronić?
- Naucz się być krytycznym. Pamiętaj, że pierwsze wyniki wyszukiwania niekoniecznie muszą być najlepsze. Mechanizmy pozycjonowania stron umożliwiają rangowanie dowolnych informacji. W internecie to nie Ty jesteś panem sytuacji, tylko algorytm.
- Poszerzaj swoją wiedzę. Zajrzyj czasami do takich serwisów jak https://fakenews.pl/ czy www.org.pl.
- Staraj się zweryfikować źródło informacji. Jeżeli masz wątpliwości, zwróć się do eksperta lub wykładowcy.
- Zwracaj uwagę na to, czy tekst, który czytasz, jest podpisany przez autora lub redaktora. Upewnij się, czy możesz zweryfikować jego tożsamość.
- Podczas pisania np. pracy licencjackiej korzystaj z wyszukiwarki Google Scholar, która indeksuje wyłącznie artykuły napisane przez ekspertów w swojej dziedzinie.
- Korzystaj ze źródeł, których wydawcami są instytucje, np. instytuty badawcze czy firmy monitorujące rynek.
- Jeżeli interesujesz się nowinkami z danej branży, korzystaj z serwisów informacyjnych firm. Tam znajdziesz sprawdzone informacje i zweryfikowane dane z pierwszej ręki.